حفظ امنیت سرمایه مردم، وظیفه ذاتی و اولویت مهم ماست

بانکداری الکترونیکی یکی از شیوه‌های نوین سیستم‌های بانکی است و در ساده‌ترین تعریف آن می‌توان گفت که بانکداری الکترونیکی فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرایندهای بین‌شعبه‌ای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به مشتریان است که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک در هر ساعت از شبانه‌روز (۲۴ ساعته) از طریق کانال‌های ارتباطی ایمن و بااطمینان، عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.

به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)، گفت‌وگویی با علی رضازاده، معاون فناوری ارتباطات و اطلاعات بانک انصار، در این خصوص داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

با توجه به اینکه بانک انصار به‌عنوان یازدهمین بانک خصوصی کشور از سال ۸۹ فعالیت خود را آغاز کرده است، تاکنون برای ارائه سرویس‌های نوین و عملیاتی کردن روش‌های نوین بانکداری چه راهکارهایی را ارائه کرده است؟
بانک انصار با یک پیشینه کار بانکی و اقتصادی کارش را شروع کرده است؛ یعنی چیزی نزدیک به بیست سال است که کار بانکی و اقتصادی انجام می‌دهد. به‌نوعی همواره در اقتصاد حضور داشته است و سال ۸۹ فقط مجوز بانک صادر شده است. سیستم‌های آی تی و بحث خدمات نوین بانکی بسته به موقعیت زمانی خودش در بانک و در برنامه‌های مدیران آن تا به امروز همواره وجود داشته است. می‌توان به جسارت گفت از همان ابتدای شروع به کار بانک انصار شاید در بسیاری از مسائل آی تی حتی از برخی از بانک‌های قدیمی‌تر هم جلوتر بود؛ چراکه سیستم‌های آی تی در ۱۰ سال اخیر به‌شدت گسترش یافته و رشد کرده است و پیش از این بانک‌ها با یک سیستم همه‌گیر در کل کشور یا آنلاین کار نمی‌کردند.

بانک انصار هم از سال ۸۹ این بحث‌ها را سرلوحه خودش قرار داد و اول به‌صورت سیستم‌های منطقه‌ای شروع به‌کار کرد و بعد بحث سنترالایز کردن را مدنظر قرار داد و بعد از سنترالایز کردن یک‌سری توانایی‌ها به‌وجود آمد؛ یعنی ما توانستیم حساب‌های آنلاین و حساب‌های کل کشور و سراسری را در بانک به‌وجود بیاوریم. بر همین اساس هم هر خدمت نوین بانکی را که در دنیا مطرح شد به‌کار بردیم. مثل موبایل بانک، اینترنت بانک، صدور چک آنی، ارتباط با حساب‌های مختلف، بحث مدیریت پول خرد و کارت شهروندی، تمامی اینها مسائلی است که در بانک انصار برای ارائه خدمت به مردم وجود دارد.

در تعریف سیستم بانکی، اسکناس کمتر از ۵ هزار تومان پول خرد حساب می‌شود. مدیریت پول خرد بسیار حائز اهمیت است. یکی از بحث‌های خدمات بانکی که بانک می‌تواند آن را برای ارائه به مشتری داشته باشد، بحث مدیریت پول خرد است. این بحث از دو جهت می‌تواند برای خود بانک هم بسیار مهم و مفید باشد. یکی از این جهت که می‌تواند قدرت اقتصادی بانک را افزایش دهد دیگر اینکه می‌تواند سرویسی ارائه کند که عامه مردم با آن سر و کار دارند و به آن احساس نیاز می‌کنند.

یکی دیگر از خدمات بانک انصار، کارت شهروندی این بانک است که امروزه ما آن را در ۱۳ شهر ارائه می‌کنیم. از موقعی که پروتکل یا علم دیجیتال مطرح شده است خیلی از این علوم به هم مرتبط شده‌اند. به‌عنوان مثال ما سیستم کارت شهروندی را ارائه می‌کنیم و خودبه‌خود یک‌سری سیستم‌های جانبی هم در کنار آن شکل می‌گیرد. مثلاً این مطالبه که سیستم اطلاع‌رسانی ایستگاه‌ها هم به مردم ارائه شود؛ یعنی سیستم دیجیتالی و بانکی در زندگی عمومی مردم حضور می‌یابد.

اجازه بدهید به موضوعی به نام هکاتون اشاره کنم و نقش آن در سیستم بانکی انصار. هکاتون (hackathon) یک رویداد است که طی آن برنامه‌نویسان رایانه و افراد دیگری که درگیر توسعه نرم‌افزار هستند، از جمله طراحان گرافیکی، طراحان واسط کاربری و مدیران پروژه گرد هم می‌آیند و در توسعه پروژه‌های نرم‌افزاری و گاهی سخت‌افزاری با یکدیگر همکاری می‌کنند. برخی از هکاتون‌ها تنها برای اهداف اجتماعی و آموزشی هستند، هرچند که در اکثر موارد، هدف هکاتون‌ها ایجاد نرم‌افزارهای مفید و قابل استفاده است. هکاتون‌ها معمولاً بر روی هدف خاصی تمرکز دارند که می‌تواند شامل یک زبان برنامه‌نویسی مورد استفاده، یک سیستم عامل، یک برنامه کاربردی، یک رابط برنامه‌نویسی نرم‌افزار، موضوع و گروه جمعیت‌شناختی برنامه‌نویسان باشد.

این اواخر در بحث هکاتون که در دانشگاه

امیرکبیر با همکاری شرکت توسن برگزار شد، بانک انصار هم حضور داشت تا خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها را جمع کند. ما هم در سیستم بانکی خودمان به‌دنبال نوآوری‌ها و ایده‌های جدید هستیم بنابراین ابزارها را به‌وجود می‌آوریم تا بتوانیم این نوآوری و ایده‌های جدیدی را برای توسعه خدمات الکترونیکی به مردم، جمع‌آوری کرده و مورد بهره‌برداری قرار دهیم.

طبیعی است که بانکداری بر بستر آی تی یک روند رو به جلو دارد که نمی‌توان آن را محدود و متوقف کرد و هرچه که خدمات بیشتری در این زمینه به مشتریان ارائه شود نیازهای جدیدتری نیز به‌وجود می‌آید. تا چه اندازه بسترهای فنی و حقوقی را برای پاسخ‌گویی به نیازهای جدید مشتریان در بانک انصار فراهم می‌بینید؟
در سؤال قبلی عرض کردم. بحث توسعه تکنولوژی روزبه‌روز بیشتر می‌شود. ما هم باید سعی کنیم از این توسعه عقب نمانیم و این امکانات را آماده و زمینه بهره‌برداری از آن را فراهم کنیم. همان‌طور که شما هم اشاره کردید هر چقدر این بسترها بیشتر و گسترده‌تر می‌شود، نیازهای جدیدتری ایجاد و احساس می‌شود و خواست مردم هم افزایش پیدا می‌کند.

شاید اگر بخواهیم در لحظه صحبت کنیم می‌توانیم به جد بگوییم در این زمینه در حال حاضر بانک انصار هیچ مشکلی ندارد. اعم از امکانات ارتباطاتی، امکانات نرم‌افزاری، دیتاسنترهای مربوط و ... تا پشتیبانی یک سیستم الکترونیکی نسبتاً قوی برای مردم داشته باشد؛ اما مسلماً این علم روزبه‌روز در حال پیشرفت است و ما باید همواره در حال تحقیق و مطالعه و توسعه در این حوزه باشیم.

به‌عنوان مثال ما روی موضوعاتی مثل بانکداری تلویزیونی (Tv banking) کار می‌کنیم. بانکداری تلویزیونی عضوی از خانواده بانکداری از راه دور است که مشتری را قادر به دریافت اطلاعات در مورد حساب و عملیات بانکی خود از طریق دستگاه تلویزیون می‌سازد؛ یعنی شما تصور کنید در حال تماشای مسابقه فوتبال هستید و یا سریال مورد علاقه خود را از تلویزیون مشاهده می‌کنید و هم‌زمان قادر به کنترل اطلاعات سپرده‌ها، تسهیلات و انجام عملیات بانکی خود هستید.

همچنین مسائلی مثل ip media که اکنون کار جدیدی هست که برای سیستم‌های رسانه‌ای به میان آمده است و بانک انصار هم دارد روی این مسائل کار می‌کند تا بتواند در این زمینه‌ها هم حضور داشته باشد. هر چقدر به سمت جلو پیش می‌رویم تکنولوژی‌های جدید به‌وجود می‌آید. برای همین منظور تیمی که در مجموعه آی تی بانک انصار داریم، موظف است که این ابزارها را با طرح جدیدی به‌کار بگیرد. امروز به قدری جامعه هدف، گسترده‌تر و حمل‌ونقل، سخت‌تر و مشغله مردم زیادتر شده است که وقت کافی برای خدمات حضوری وجود ندارد؛ یعنی خواست و تفکر مردم عوض شده است و این نیاز در مردم ایجاد شده است که سراغ خدمات الکترونیکی بروند. مثلاً اگر موبایل بانک انصار فراهم نباشد مردم به سراغش نمی‌آیند یا اصلاً بانکی که موبایل‌ بانکی با امکانات و ابزار بیشتر در اختیار مردم قرار دهد مورد استقبال بیشتری قرار می‌گیرد. اکنون در موبایل بانک انصار خدماتی از قبیل پرداخت صدقه و امور خیریه و پرداخت قبوض جرائم رانندگی و قبض آب و برق ارائه می‌شود تا بحث‌های حرفه‌ای بانکی مثل پایا و ساتنا و ... .

با بضاعتی که خود بانک انصار در مجموعه تحت امر فابا دارد هر مجموعه جدیدی هم که به‌وجود می‌آید ما خودمان را ملزم می‌دانیم که تحقیق و توسعه روی آن انجام بدهیم و تولید ابزار کنیم. بحث‌های حقوقی که یک بحث عام است. نظر من این است امروز در بحث مدیریت پول خرد بانک مرکزی باید ابزارش را فراهم کند درحالی‌که بانک مرکزی هم اعتقاد دارد که بانک‌ها باید حرکت‌های مثمرثمری انجام دهند. وقتی اینجا بانک مرکزی حرکت‌هایی انجام می‌دهد به تبع آن ابزار حقوقی فراهم می‌شود و ما پشت سر آن حرکت می‌کنیم و جلو می‌رویم. قانون‌گذار در رده و حیطه وظایف خودش کار می‌کند و ما بیشتر حوزه اجرایی هستیم.

تا به امروز اتفاق افتاده است که بخواهید کاری انجام بدهید و با مشکل حقوقی مواجه شوید و ببینید بسترهای لازم فراهم نیست؟
نمی‌شود گفت که فراهم نیست. مثلاً ما کارتی داریم به اسم حاتم‌کارت در بانک انصار که مخفف عبارت حمایت از تولید ملی است. این کارت و خدمات در بانک انصار وجود داشت بعد از آن طرح کارت‌های اعتباری به‌وجود آمد؛ یعنی می‌توان گفت بانک انصار خیلی قبل‌تر این کار را انجام داده بود. منتها در بانک انصار پیرو بحث حمایت از تولید ملی پیش‌شرطی وجود داشت که آن هم خرید تولیدات داخلی بود. بانک مرکزی استقبال کرد و شروع کرد به تسهیل شرایط و ایجاد چنین رویکردی. می‌توان گفت به فراخور کار همراهی نهادهای قانون‌گزار هم وجود دارد.

امروز در کشور به جز خدمات
هر چقدر این بسترها بیشتر و گسترده‌تر می‌شود، نیازهای جدیدتری ایجاد و احساس می‌شود و خواست مردم هم افزایش پیدا می‌کند.
الکترونیکی پرداخت که همگی اقشار جامعه از آن بهره می‌گیرند، دیگر جوانب و مزایای این مقوله برای مردم چندان آشنا و کاربردی نشده است. نقش بانک را در معرفی مزایای خدمات نوین بانکداری الکترونیکی چگونه می‌بینید؟
طرح‌هایی که در حال حاضر وجود دارد همین بحث توسعه کارت شهروندی و بحث مدیریت پول خرد است که در کل دنیا روی این موضوع بسیار کار شده است. به‌عنوان مثال در کشور اندونزی بانکی به اسم بانک فقرا وجود دارد. چون آدم‌هایی که پول کلان را در اختیار دارند محدود هستند یعنی یک‌سری پول کلان دست عده‌ای معدود است و یک‌سری پول خرد دست درصد بالایی از مردم دست‌به‌دست شده و گردش پیدا می‌کند. چنین فرهنگی وجود دارد که مردم فکر می‌کنند پول خرد آنها ارزش این را ندارد که در بانک سرمایه‌گذاری شود، درحالی‌که این پول خرد هم می‌تواند در سیستم اقتصادی وجود داشته باشد و از چرخه اقتصاد خارج نشود و هم می‌تواند ارزش اقتصادی برای خود فرد و سیستم بانکی داشته باشد و باعث توسعه سیستم بانکی شود. این دو مورد جزو طرح‌های آتی توسعه بانک هستند. در بحث فرهنگ‌سازی سعی در معرفی اینها در سیستم صداوسیما و بحث‌های رسانه‌ای داریم.

شبکه‌های اجتماعی، این روزها به عرصه‌ای رقابت‌پذیر و دارای اهمیت در زمینه فعالیت‌های بانکداری الکترونیکی جهان تبدیل شده‌اند. آیا بانک انصار برنامه‌ای برای ورود به این وادی دارد؟
انتقال آنی دیتا آن هم با سرعت بالا اهمیت زیادی دارد که اکنون شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها دارند این نقش را ایفا می‌کنند. برنامه بانک انصار برای حضور در این شبکه‌ها در وهله اول حتماً آماده‌سازی ابزارهایی برای حضور در تلگرام است. بحث‌های دیگری مثل بانکداری اجتماعی به‌شدت مطرح است و اکنون در بحث تحقیق ما وجود دارد. در حال حاضر حضور برخی شبکه‌ها مشکلاتی دارد اما در خصوص ابزارهایی که به‌طور آزادانه امکان استفاده از آنها در کشور وجود دارد حتماً حضور خواهیم داشت.

سیستم‌های الکترونیکی بستری را فراهم کرده که هرکسی در هر جایی در هر زمانی بخواهد تراکنش بانکی انجام دهد، این ابزار در اختیارش هست و بحث شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها هم یکی از این حوزه‌هاست که در حال کار بر روی آنها هستیم.

از نگاه شما به‌عنوان یک فعال بانکی و کارشناس حوزه فناوری اطلاعات آیا پایان تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تاثیری بر تعریف مسائل مربوط به شیوه‌های حفظ امنیت اطلاعات در بانکداری کشور ما ایجاد می‌کند؟ آیا تعاریف و استانداردهایی وجود دارند که در تمام دنیا رایج باشند و ما از آنها غافل مانده باشیم؟
رفع تحریم‌ها فوق‌العاده مهم است. همان‌طور که می‌دانید جمهوری اسلامی یکی از معدود کشورهایی است که کار بانکی‌اش مختص خودش است. تاکنون سیستم‌های ما بسته بوده و طراحی‌اش داخل کشور انجام می‌شد؛ یعنی همه تولید متخصصان داخل کشور است. از دید افرادی که خارج از کشور هستند این سیستم ناشناخته است؛ بنابراین کمتر کسی می‌توانست نفوذ کرده و این سیستم‌ها را هک کند. وقتی تحریم‌ها برداشته شود و سیستم‌های بانکی بین‌المللی برقرار شود بالطبع این استانداردها با همدیگر یکی می‌شود و این پروتکل‌ها باز می‌شود و جزو سیستم‌های شناخته شده قرار می‌گیرد و زمینه هک و نفوذ به سیستم‌ها فراهم می‌شود؛ بنابراین برای ما بسیار اهمیت دارد که برای قرار گرفتن در آن وضعیت‌ها آماده شویم.

در مجموعه بانک انصار، بحث امنیت فراتر از همه اهداف دیگر در حال پیگیری است؛ یعنی در کنار ارائه خدمات و محصول به مردم، حفظ امنیت و سرمایه مردم وظیفه ذاتی و اولویت مهم ما است؛ یعنی رفع تحریم‌ها از بعدی که در بالا اشاره شد تهدیدی است برای سیستم بانکی؛ اما از ابعاد دیگر قطعاً می‌تواند مثبت باشد. به‌عنوان مثال ارتقای اقتصادی و تکنولوژیکی که درنتیجه رفع تحریم‌ها به آن می‌رسیم یا از نظر اقتصادی بحث‌هایی مثل ویزاکارت و مسترکارت و سایر کارت‌های الکترونیکی که در دنیا وجود دارد باعث می‌شود ارتباط دوسویه‌ای ایجاد شود. هم ما از نظر فنی خودمان را با استانداردهای جهانی تطبیق می‌دهیم و هم کمک می‌کند سیستم‌های خودمان را ارتقا دهیم؛ یعنی با رفع تحریم‌ها وارد بازار بزرگ‌تری می‌شویم که تهدیدات مختص خودش را دارد و از طرفی زمینه گسترده‌ای برای حضور ما فراهم می‌کند این به توانایی فنی و علمی و تکنولوژیکی ما بستگی دارد.

ارزیابی شما از اکوسیستم بانکی کشور چیست و جایگاه بانک‌های خصوصی مانند بانک انصار را در این زمینه چگونه می‌بینید؟
در بحث اکوسیستم، لفظی که از همان سیستم محیط زیست وارد ادبیات بانکی شد، این است که بتوانیم خدمات متقابل فراوانی ارائه کنیم. تعاملات متقابلی با

سیستم‌های مختلف داشته باشیم. به‌عنوان مثال خرید شارژ موبایل. دیگر نیازی نیست که مشتری کارت شارژ موبایلش را حضوری تهیه کند، بلکه به‌راحتی می‌تواند وارد موبایل بانک شده شارژ تهیه کند و سیستم اتوماتیک، سیم‌کارت را شارژ می‌کند. شاید اکوسیستم ما در کشور خیلی بزرگ و گسترده نباشد ولی کماکان جزو ضروریاتی است که باید روی آن کار کرد و آن را توسعه داد.

فکر می‌کنید بانکداری دیجیتالی، کسب‌وکار بانکی را به کدام سمت‌وسو خواهد برد؟
اگر بتوانیم سیستم بانکی را دیجیتالی کنیم، امور بانکی فراگیر می‌شود؛ یعنی هرکسی در هرجایی به امور بانکی موردنیازش دسترسی داشته باشد. در همان بحث اکوسیستم هم مطرح شد. به‌عنوان مثال یک شرکت هولدینگی که زیرمجموعه‌های بسیاری دارد خدمات مالی زیادی نیز دارد. در این اکوسیستم، بانک می‌تواند نقش خیلی موثری ایفا کند. به جای اینکه اسناد دستی ردوبدل شود بانک می‌تواند در یک تعامل متقابل، سیستم مالی آنها را پشتیبانی کند. با کمک سیستم بانکداری دیجیتالی می‌توانیم با سایر سیستم‌هایی که مشتریان ما در محیط‌های مختلف دارند، هم‌زبانی به‌وجود بیاوریم. این‌ها سبب رونق کسب‌وکار بانکی می‌شود.

آیا بانک انصار برای استفاده از داده‌های بزرگ در اعتبارسنجی مشتریان خود برنامه‌ای دارد؟
نمی‌شود بدون این بانک اطلاعاتی کلان یا همان بیگ‌دیتا کار را جلو برد. این برای ما یک اصل است. اگر جامعیت اطلاعاتی داشته باشیم می‌توانیم روند رشد پولی و اقتصادی را رصد کنیم. می‌توانیم نیاز مشتری‌ها را پیش‌بینی کنیم. می‌توانیم آینده‌پژوهی و آینده‌نگری داشته باشیم. آینده را محاسبه کرده و برنامه‌ریزی کنیم. اینها از طریق همین بیگ‌دیتاها اتفاق می‌افتد؛ یعنی ما بدانیم پول کجا به‌وجود می‌آید، کجا و چگونه خرج می‌شود، چه کسی خرج می‌کند، کجا سودآور است و کجا زیان‌ده و هزاران مورد دیگر. این دیتاها در تعامل با مشتری تکمیل می‌شود. این دیتاها می‌تواند مبنای هر محاسبه و آینده‌نگری و برنامه‌ریزی قرار بگیرد ما به‌طبع برنامه‌ریزی‌های مختلف داریم. مرکز تحقیقات مطالعات بانکی ما روی بحث بیگ‌دیتا از دید مفهوم بانکی برای ایجاد سیستم مکانیزه و دیتااستورهایی که باید به‌وجود بیاید تمرکز کرده است.

در بانکداری الکترونیکی باید شیوه‌های نوینی را به‌کار بست تا مشتریان که خواسته‌های جدیدتری دارند از میان هزاران رقیب بانکی موجود یک بانک را انتخاب کرده و به آن وفادار بمانند؛ بانک انصار برای ترغیب و جلب رضایت مشتریان در پذیرفتن خدمات الکترونیکی و مجازی خود چه برنامه‌هایی دارد؟
همیشه جذب مشتری جدید گران‌تر از حفظ مشتری موجود است؛ یعنی مشتری را می‌شود با قیمت ارزان‌تری حفظ کرد تا اینکه مشتری را از دست بدهیم و دوباره هزینه بیشتری کنیم تا مشتری جدید جذب کنیم. همین طرح‌هایی که عنوان شد در راستای رسیدن به این هدف مهم هم است. مجموعه فناوری اطلاعات بانک و خود بانک به‌دنبال ابزارهای جدیدتری هستند که بتوانند همه‌جا حضور داشته باشند و مشتری را راضی نگه دارند. به‌عنوان مثال دنبال این هستیم که چطور می‌توانیم با ملاحظه هزینه‌ها در همه‌جا حضور داشته باشیم که روی دستگاه‌های kashless برنامه‌ریزی کردیم. همان‌طور که از اسم آن معلوم است دستگاهی است که می‌تواند خدمات بانکی را بدون پرداخت نقدی ارائه دهد. چیزی که بتواند جایگزین دستگاه‌های ATM شود و قیمت تمام‌شده آن به اندازه‌ای باشد که بتوانیم همه‌جا از آن استفاده کنیم و وابستگی‌های کمتری داشته باشد. یا همان بحث‌های کارت شهروندی و پول خرد که ما بتوانیم به جایی برسیم که اگر کسی کارت بانک انصار را داشته باشد بتواند هم به‌عنوان کارت شناسایی سازمانی که در آن کار می‌کند، قابل استفاده باشد و هم کارت بانکی هم کارت پول خرد و کارت سوار شدن به مترو و از این قبیل موارد باشد. اکنون هم برخی از سازمان‌ها این امکانات ما را استفاده می‌کنند. سعی کرده‌ایم برای حفظ مشتری این کارها را انجام دهیم. در بحث بیگ‌دیتا، مشتری‌ها را مطالعه می‌کنیم تا ببینیم چه پیشنهاداتی می‌توانیم به آنها ارائه کنیم. همه اینها وابسته به هم و در راستای حفظ مشتری است.

فکر می‌کنید روزی برسد که دیگر اصلاً نیازی به مراجعه حضوری به شعبه‌ها وجود نداشته باشد؟
به نظرم چنین چیزی امکان‌پذیر نیست و اصلاً هدف از بین رفتن شعب نیست. اصلاً شعبه‌ها و سبک کار آنها روزبه‌روز تغییر کرده است. خواه‌ناخواه مردم نیاز دارند رودررو با مدیران سیستم بانکی در تعامل باشند. خیلی ساده است فرض کنید تمامی دریافت‌ها و پرداخت‌ها از سیستم شعبه خارج بشود و ما بتوانیم روی تجهیزات الکترونیک دریافت و پرداخت انجام بدهیم؛ ولی می‌توانیم مشاوره سرمایه‌گذاری و مشاوره خدمات بیمه‌ای بدهیم. در این زمینه شعبه از حالت صرفاً دریافت و پرداخت خارج می‌شود و قالب مشاوره‌ای می‌گیرد.

مرجع: ماهنامه دیده‌بان فناوری- شماره هفتم