افزايش دعاوي مالكيت نام دامنه‌هاي اينترنتي

پاسداري از نام دامنه اينترنتي مربوط به آيكان و نمايندگي‌هاي آيكان در كشور‌هاست. نام عمومي ‌چنين نمايندگي‌هايي رجيسترار است و ايران به جز پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، به‌عنوان مسوول ثبت‌نام دامنه ir، رجيسترار ديگري ندارد.

تازه همين - به اصطلاح- تنها رجيسترار كشور، فاقد مجوز رسمي ‌فعاليت از مرجعي در كشور است و تاكنون با چراق خاموش رانده است. اين در حالي است كه گفته مي‌شود افزايش دعاوي مالكيت نام دامنه‌هاي اينترنتي در شوراي حل اختلاف جرايم رايانه‌اي و اينترنتي دادگستري كل استان تهران بيداد مي‌كند.

سايت خبري تلنا در اين‌باره مي‌نويسد: باقر افخمي كارشناس جرايم رايانه‌اي و اينترنتي بيان مي‌كند اختلاف بر سر مالكيت دامنه‌هاي اينترنتي، از جمله مباحثي است كه در كشور بسيار با آن روبه‌رو هستيم؛ برخي افراد حقيقي نسبت به ثبت دامنه‌هاي اينترنتي با نام مجموعه‌ها و موسسات و برندهاي معتبر و شناخته‌شده اقدام مي‌كنند كه صاحبان اصلي اين نام‌ها، مدعي بازپس‌گيري اين دامنه‌ها مي‌شوند.

در عين حال در قوانين سازمان نظارت بر نام‌ها و ارقام اينترنتي (آيكان) بر قانون مالكيت معنوي تاكيد شده است و اين به آن معناست كه برندهاي شناخته‌شده حتي اگر نسبت به ثبت دامنه خود اقدام نكنند، هيچ‌كس حق ثبت آن دامنه را براي خود نخواهد داشت؛ اما در كشور ما به اين قانون آن‌طور كه بايد توجه نمي‌شود و به همين دليل با مراجعات بي‌شماري در اين زمينه روبه‌رو هستيم.

بنا بر اظهارات او تمامي ‌احكام صادره در شوراي حل اختلاف جرايم رايانه‌اي و اينترنتي دادگستري طبق قانون جرايم رايانه‌اي خواهد بود و در شرايط مساوي در مالكيت دامنه‌هاي اينترنتي، فردي كه سريع‌تر نسبت به ثبت دامنه اقدام كرده است، صاحب دامنه خواهد بود.

اما در تحليل اين مطلب نخست بايد پرسيد: آيا به راستي، دعاوي مالكيت نام دامنه و حل اختلاف ميان افراد حقيقي و حقوقي بر سر نام دامنه اينترنتي بايد در شوراي حل اختلاف جرايم رايانه‌اي و اينترنتي دادگستري كل استان تهران مطرح شود؟ براساس مطالعاتي كه انجام شده پاسخ اين پرسش منفي است.

براي رد اين ادعا، اول پرسش ديگري مطرح مي‌شود: نام دامنه اينترنتي چيست؟ نام دامنه اينترنتي، در اغلب موارد، (به قول فرهنگستان زبان و ادب فارسي) «نمانام» الكترونيكي و (به قول تهيه‌كننده مطلب)

يك برند است؛ برندي الكترونيكي! به فرض در وبگاه www.tci.ir كه از آن شركت مخابرات ايران است، tci.ir نام دامنه است و نمانام الكترونيكي شركت مخابرات ايران نيز به شمار مي‌آيد.

حال اگر شخصي پيش‌دستي مي‌كرد و قبل از روابط عمومي ‌شركت مخابرات ايران، tci.ir را به‌نام خود ثبت مي‌كرد، مدير روابط عمومي ‌شركت مخابرات ايران، حق داشت از وي شكايت كند و به احتمال قوي موفق هم مي‌شد، tci.ir را از مالكيت متشاكي درآورد.

اما مي‌دانيم كه اينترنت، شبكه‌اي جهاني است و اغلب جرايم اينترنتي، ميان افرادي از مليت‌هاي مختلف رخ مي‌دهد، فرضا ميان يك شاكي ايراني و يك متشاكي آلماني؛ در اين‌صورت، طرفين نخست بايد با هم بر سر قلمرو قضايي معيني براي رسيدگي به شكايت توافق كنند.

مي‌خواهيم بگوييم كه هميشه شاكي و متشاكي ايراني نيستند كه شوراي حل اختلاف جرايم رايانه‌اي و اينترنتي دادگستري كل استان تهران در تشريح وضعيت جرم ذي‌صلاح باشد. همچنين اگر نام دامنه اينترنتي tci.ir در حكم نمانام الكترونيكي و electronic brand شركت مخابرات ايران است، در مثال قضايي يادشده، جرمي ‌مربوط به تجاوز به مالكيت معنوي يك نمانام يا brand رخ داده و اين ربطي به جرايم رايانه‌اي ندارد، همچنان‌كه متن قانون جرايم رايانه‌اي هم در مورد نام دامنه اينترنتي، چيزي نمي‌گويد.

در عين حال پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري كه مسوول ثبت دامنه كشوري ايران ir است، بايد از سـَلـَف خري نام دامنه مخابرات توسط غير، ممانعت و در صورت بروز چنين خطايي، خود به صورت مستقيم آن را حل‌و‌فصل مي‌كرد.

اما مشكل همين‌جاست: پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، به‌عنوان مسوول ثبت‌نام دامنه tci.ir اصلا و ابدا فاقد قانون مقررات‌گذاري و فاقد قدرت و صلاحيت مرجع بودن براي حل دعاوي نام دامنه است! در چنين وضعيتي، سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي، مدعي است كه كميسيون تنظيم مقررات و ارتباطات، مرجع و پاسدار نام دامنه‌هاي اينترنتي كشور است! اما متاسفانه، متن قانون اختيارات تنظيم مقررات و ارتباطات نيز در مورد پاسداري از نام دامنه اينترنتي، چيزي نمي‌گويد.

درستش نيز همين است: پاسداري از نام دامنه اينترنتي اصلا مربوط به آيكان و نمايندگي‌هاي آيكان در كشور‌هاست. نام عمومي ‌چنين نمايندگي‌هايي رجيسترار است و ايران به جز پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، به‌عنوان مسوول ثبت‌نام دامنه ir، رجيسترار ديگري ندارد. تازه همين - به اصطلاح- تنها رجيسترار كشور، فاقد مجوز رسمي‌ فعاليت از مرجعي در كشور است و تاكنون با چراق خاموش رانده است.

پس مي‌بينيد كه موضوع چقدر پيچيده و در عين‌حال چقدر ساده است: رجيسترارها، نماينده نهادي بين‌المللي (يعني نماينده آيكان) در كشورند و وضعيتي شبيه به هلال احمر دارند؛ منتها هلال احمري كه وظيفه مقررات‌گذاري و داوري بر عهده دارد. پس حضور فعال آنها در كشور به تصويب پيش‌بیني ماده‌اي قانوني نياز دارد.